اکنون با اجرای توافق آتش‌بس میان اسرائیل و حماس، فلسطینی‌های آواره در نوار غزه امیدوارند به خانه‌های خود بازگردند، اما از خانه‌های بسیاری از این آوارگان چیزی باقی نمانده و حتی اکنون طرحی برای بازسازی آنها وجود ندارد.
۱۵ ماه جنگ غزه که با حمله بی‌سابقه، مرگبار و ناگهانی گروه مسلح حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، شهرهای نوار غزه را تقریبا به زمین‌های مسطح و پر از آوار تبدیل کرده است.
جاده‌های اصلی در این منطقه تحت محاصره اسرائیل و مصر از بین رفته و زیرساخت‌های حیاتی مثل شبکه‌های آب‌رسانی و برق‌رسانی ویران شده است.
در حالی که اسرائیل اعلام کرده بود که حماس از بیمارستان‌ها و مدارس برای پوشش مراکز نظامی خود استفاده می‌کند، بیشتر بیمارستان‌ها به دلیل حملات اسرائیل دیگر کار نمی‌کنند.
در این شرایط، مشخص نیست چه زمانی این زیرساخت‌ها بازسازی می‌شوند، زیرا توافق آتش‌بس مرحله‌ای در نوار غزه و آزادی گروگان‌هایی که به دست افراد مسلح تحت رهبری حماس نگهداری می‌شوند، مشخص نمی‌کند که چه کسی پس از جنگ، نوار غزه را اداره می‌کند.
همچنین مشخص نیست که اسرائیل و مصر محاصره‌ای را که در زمان تصرف نوار غزه از سوی حماس در سال۲۰۰۷ آغاز شده، لغو خواهند کرد یا نه.
میزان دقیق خسارت مشخص نیست
سازمان ملل متحد می‌گوید که اگر محاصره نوار غزه ادامه داشته باشد، بازسازی آن ممکن است بیش از ۳۵۰ سال طول بکشد.
بر اساس گزارش آسوشیتدپرس، دو سوم تمام سازه‌ها در نوار غزه ویران شده و میزان کامل خسارت تنها زمانی مشخص خواهد شد که با اجرای توافق، بازرسان به این قلمرو دسترسی کامل داشته باشند.
ویران‌شده‌ترین بخش غزه، شمال این منطقه است که از سوی نیروهای اسرائیلی در عملیاتی که از اوایل اکتبر آغاز شد، محصور شده و عمدتا خالی از سکنه شده است.
با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای، سازمان ملل ماه گذشته میلادی تخمین زد که ۶۹ درصد از سازه‌های غزه از جمله بیش از ۲۴۵ هزار خانه آسیب دیده یا ویران شده است.
بانک جهانی نیز میزان خسارت‌ها در نوار غزه فقط در چهار ماه اول جنگ را ۱۸.۵ میلیارد دلار برآورد کرده که تقریبا مجموع تولید اقتصادی کرانه باختری و غزه در سال ۲۰۲۲ است.
از آن جا که حماس جنگ را آغاز کرد، اسرائیل این گروه مسلح تحت حمایت جمهوری اسلامی را مسوول اصلی این تخریب می‌داند.
بر اساس گزارش اسرائیل، حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حدود ۱۲۰۰ کشته عمدتا غیرنظامی بر جای گذاشت و ۲۵۰ نفر به دست فلسطینی‌های مسلح به گروگان گرفته شدند.
به گفته وزارت بهداشت غزه، که تحت کنترل حماس است، حملات تلافی‌جویانه اسرائیل به نوار غزه نیز بیش از ۴۶ هزار فلسطینی را کشت که بیش از نیمی از آنها زن و کودک بودند.
وزارت بهداشت غزه آمار کشته‌های غیرنظامی از کشته‌های شبه‌نظامی را تفکیک نمی‌کند، اما اسرائیل می گوید که بیش از ۱۷ هزار شبه نظامی را کشته است.
در جریان پانزده ماه جنگ، ارتش اسرائیل بارها عکس‌ها و فیلم‌های ویدئویی منتشر کرد که نشان می‌دادند حماس تونل‌ها و راکت‌اندازها را در مناطق مسکونی ساخته و اغلب در خانه‌ها، مدارس و مساجد و اطراف آن عملیات اجرا می‌کند.
«۱۵ سال» زمان برای آواربرداری
اما پیش از اینکه بتوان ساختمانی را در نوار غزه بازسازی کرد، آوارها باید از بین بروند. عملیات آواربرداری در این شرایط یک کار بسیار گسترده و بزرگ است.
سازمان ملل متحد تخمین می‌زند که جنگ غزه بیش از ۵۰ میلیون تن آوار بر جای گذاشته است که تخلیه این میزان آوار با بیش از ۱۰۰ کامیون و کار تمام وقت، بیش از ۱۵ سال طول می‌کشد.
مشکل دیگر این است که فضای باز در نوار غزه که در غرب آن، دریای مدیترانه واقع است، محدود است و اغلب مساحت این منطقه محل سکونت حدود ۲.۳ میلیون فلسطینی است.
همچنین آواربرداری به دلیل اینکه حاوی مقادیر زیادی مهمات منفجرنشده و سایر مواد مضر و همچنین بقایای انسانی است، پیچیده خواهد بود.
وزارت بهداشت غزه می‌گوید هزاران نفر از کشته‌شدگان در حملات هوایی اسرائیل به نوار غزه هنوز در زیر آوار مدفون هستند.
پاکسازی آوارها و در نهایت بازسازی خانه‌ها نیازمند میلیاردها دلار و همچنین امکان ارسال مصالح ساختمانی و تجهیزات سنگین به داخل قلمرو نوار غزه است که هنوز سرنوشت هیچ کدام از این عوامل مشخص نشده است.
پس از اجرای توافق آتش‌بس، یعنی آزاد شدن ۱۰۰ گروگان باقی‌مانده و خروج نیروهای اسرائیلی از قلمرو، در مرحله نهایی این توافق یک پروژه بازسازی سه تا پنج ساله پیش‌بینی شده است.
اما رسیدن به آن نقطه مستلزم توافق بر سر دومین و سخت‌ترین مرحله توافق است که هنوز باید مورد مذاکره قرار گیرد.
حتی در صورت رسیدن به مرحله نهایی، امکان بازسازی نوار غزه به سرنوشت محاصره این منطقه بستگی دارد.
اسرائیل می‌گوید برای جلوگیری از بازسازی قابلیت‌های نظامی حماس به چنین محاصره‌ای نیاز است زیرا حماس می‌تواند از سیمان و لوله‌های فلزی بار دیگر برای ساحت تونل‌ها و موشک‌ها استفاده کند.
تمایل کم به سرمایه‌گذاری در غزه
اگر حماس به طور کامل از بین رفته بود و دیگر در نوار غزه قدرت نداشت، اسرائیل ممکن بود تمایل بیشتری به رفع محاصره این منطقه داشته باشد، اما هنوز هیچ برنامه‌ای برای یک دولت جایگزین در غزه وجود ندارد.
ایالات متحده و بسیاری از کشورهای جهان خواهان یک تشکیلات خودگردان فلسطینی هستند که پیش از تشکیل کشور احتمالی فلسطین، کرانه باختری و غزه را با حمایت کشورهای عربی اداره کند.
اما این برای دولت اسرائیل که مخالف تشکیل کشور فلسطینی است و هر گونه نقشی در غزه برای مقامات تحت حمایت غرب را رد کرده، قابل پذیرش نیست.
آسوشیتدپرس نوشت که بعید است کمک‌کنندگان بین‌المللی در سرزمینی که هنوز دولتی ندارد و در کمتر از دو دهه، شاهد پنج جنگ بوده، سرمایه‌گذاری کنند.
این شرایط، این خطر را به وجود آورده که اردوگاه‌های ساخته شده از چادر در امتداد ساحل مدیترانه در نوار غزه، ممکن است تا زمان نامعلومی همچنان برپا باشند.