در ماه‌های اخیر، بحران کمبود و گرانی دارو در ایران، ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده و علاوه بر کمیاب‌شدن و نایاب شدن بیش از ۱۰۰ قلم دارو در ایران، از جمله داروهای مورد نیاز برای درمان سرطان و یا بیماری‌های خاص، فروش داروهای تقلبی که جان بیماران را به خطر می‌اندازد، افزایش یافته است.
اگرچه همیشه در ایران بازار آزاد و مخفی برای فروش داروهای تولید خارجی فعال بوده اما از اواخر تابستان سال جاری قیمت بیشتر داروها چند برابر شده است.
در این شرایط، که زندگی در ایران شبیه دویدن هر روزه در مسابقه است، برای بیمارانی که برای زنده ماندن باید در پی داروهایشان بدوند، این ماراتنی پایان ناپذیر است.
یافته‌های ایران اینترنشنال همچنین نشان می‌دهد در قلب تهران داروهای تقلبی با قیمت‌های گزاف چند میلیونی و گاه چند ده میلیونی به فروش می‌رسد.
کمبود داروهای سرطان و ارائه داروهای تقلبی
در این وضعیت، شرایط بیماران مبتلا به سرطان به مراتب پیچیده‌تر است.
یک داروخانه‌دار که به شرط محفوظ ماندن هویتش با ایران اینترنشنال صحبت کرد با اشاره به گرانی فزآینده دارو، گفت نه تنها داروهای سرطان و بیماری‌های خاص به شدت گران شده بلکه برای هفته‌ها برخی از اقلام در داروخانه‌ها و حتی بازار آزاد وجود ندارد. به گفته این داروخانه‌دار در وضعیت نایابی داروها، بازار داروهای تقلبی افزایش یافته است.
این داروخانه‌دار که داروخانه‌اش در مرکز تهران قرار داد، به ایران اینترنشنال گفت قیمت داروهای سرطان از ۱۰ و ۲۰ میلیون شروع و تا ۴۰۰ میلیون تومان می‌رسد: «چندی پیش بیماری داشتم که برای یک قرص ۵۶ عددی برای سرطان سینه مجبور شد ۹۰ میلیون تومان پرداخت کند، محصول هندی با کیفیت پایین‌تر، معمولا چند میلیون ارزان‌تر است اما بیمار که امید خوب شدن دارد مجبور می‌شود به هر دری بزند تا محصول با کیفیت بهتر را بگیرد. من مشتری داشتم که برادرش سرطان کبد داشت، حتی خانه‌اش را برای تهیه داروها فروخت.»
به گفته این داروخانه‌دار، تهیه دارو در بازار آزاد غیر از گرانی با ریسک تقلبی بودن همراه است: «من بیماری داشتم که یک آنتی‌بیوتیک به نام زاویسفتا (Zavicefta) می‌خواست، ما نداشتیم و به هر داروخانه دیگری هم مراجعه کرده بود نداشت. او در نهایت این دارو را از بازار آزاد به قیمت ۳۰۰ میلیون تومان خرید اما پس از استفاده هیچ تغییری در وضعیتش پیش نیامد. وقتی دارو را پیش من آورد. متوجه شدم تقلبی است چون آن داروی خاص با در پرس شده فروخته می‌شود در حالی که درهای دارویی که او داشت پرس نشده بود، یعنی پر شده بودند. تصور کنید بیماران پول زیاد می‌دهند و دارو تقلبی می‌گیرند. بلبشویی است این‌جا.»
سلمان اسحاقی، سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس یکی از کسانی است که پیشتر درباره این بلبشو هشدار داده بود. او ۵ دی با اشاره به اینکه کمبود دارو به ۱۱۶ قلم رسیده، گفته بود دولت تدبیر نکند کمبودها تا پایان سال به ۱۰ برابر می‌رسد. یعنی چیزی کمتر از ۸۰ روز دیگر.
داروهای مشابه و تسریع مرگ بیمار
یک پزشک متخصص سرطان استخوان که در یک بیمارستان دولتی در تهران کار می‌کند و نخواست نامش در گزارش ذکر شود به ایران اینترنشنال گفت پزشکان بهترین داروها را تجویز می‌کنند اما بیمارانی که بودجه تهیه آن را ندارند یا مشابه‌اش را از آن‌ها می‌خواهند یا پزشک خود را عوض می‌کنند به این امید که پزشک دیگری، داروی ارزان‌تری معرفی کند. مسیری که به گفته او نتیجه‌اش شکست روند درمان و مرگ سریع‌تر بیمار است.
به گفته چند تکنسین داروخانه در تهران، داروهایی که تولید خارج از کشور است به طور کلی در بازار ایران خیلی محدود و به تعداد اندکی در داروخانه‌های دولتی مانند هلال احمر و ۱۳ آبان پخش می‌شود.
در همین حال، داروی داخلی هم به دلیل آن‌که مواد اولیه برای تولیدش وجود ندارد، نایاب شده و یا فروشندگان با احتکار آن‌ها هر از چندگاهی درصدی از موجودی خود را به بازار تزریق می‌کنند که عمدتا سر از بازار سیاه درمی‌آورد.
یک دانشجوی هنر که خواهرش به دلیل ابتلا به سرطان خون از دست رفته، به ایران اینترنشنال گفت: «پزشک خواهرم داروهایی را تجویز می‌کرد که ساخت آلمان بود، چون می‌گفت نوع داخلیش چندان کمکی نمی‌کند و دوره شیمی درمانی سخت‌تر می‌گذرد. من که پاره وقت کار می‌کنم به همراه دو برادر و پدرم، هر چه داشتیم برای داروهای خواهرم خرج کردیم ولی آخر هم خواهرم از دست رفت.
او با اشاره به نایابی دارویی که برای درمان خواهرش حیاتی بود، گفت: «در ماه‌های اخیر مجبور بودیم هر چند روز یک بار به داروخانه سیزده آبان و هلال‌احمر سر بزنیم چون هر بار می‌رفتیم دارو را نداشتند. در نوبت‌های متعددی هم مجبور بودیم دارو را از بازار آزاد تهیه کنیم، داروهایی مانند اندوکسان که اصلا یافت نمی‌شد.»
وضعیت داروهای بیماران خاص
در این میان شرایط داروهای بیماری‌های نادر مانند هموفیلی، ام‌پی‌اس و اس‌ام‌ای حادتر است. در ماه‌های اخیر بارها بیماران بیماری‌های نادر و خانو‌اده‌هایشان در مقابل ساختمان وزارت بهداشت یا سازمان دارو و غذا تجمع کرده‌اند.
حمیدرضا ادراکی، مدیرعامل بنیاد بیماری‌های نادر در ایران ۲۸ دی به خبرگزاری ایلنا گفت داروهای بیماری‌های نادر به دلیل مقرون به صرفه نبودن در داخل تولید نمی‌شود و داروهای خارجی هم مدت‌ها در گمرک می‌ماند تا جایی که حتی تاریخ مصرف‌شان می‌گذرد. به گفته ادراکی، ۴۴۹ بیماری خاص در ایران شناسایی شده‌اند.
اما به نظر می‌رسد بحران کمبود دارو چندان مورد توجه دولت و مجموعه حاکمیت نیست و علی‌غم اینکه ماه‌هاست در این باره هشدار داده می‌شود، هنوز گام جدی برای اصلاح این وضعیت برداشته نشده است.
این در حالی است که محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، ۹ بهمن گفت دولت برای جلوگیری از کمبود در بازار با افزایش قیمت برخی داروهای تزریقی و پمادها موافقت کرده زیرا کارخانه‌ها توان تولیدشان را به دلیل بالا رفتن هزینه‌های تولید از دست داده‌اند.
اما حتی پیش از اعلام او، نه برخی داروها که به گفته مهدی پیرصالحی، رییس سازمان غذا و دارو، ۳۷۹ قلم دارو افزایش قیمت داشته‌اند. داروهایی که از شیاف‌های مسکن گرفته تا آنتی‌بیوتیک، مسکن، قطره و آمپول‌ها حتی آمپول‌های بیهوشی را شامل می‌شوند.